Hamburgcultuur
Vanaf 116.000 jaar geleden werd het in Europa weer kouder en begon een nieuwe ijstijd. Vanaf 40.000 jaar geleden werd het zo koud dat de Neanderthalers, die hier jaagden, naar het zuiden trokken. Rond 20.000 jaar geleden was het zelfs zo koud dat er in Nederland sprake was van een poollandschap en er totaal geen leven in ons gebied meer mogelijk was.
Vanaf 15.000 jaar geleden veranderde het klimaat en begon een warme periode die zorgde voor nieuwe begroeiing van het landschap. Ook kwamen rond 14.5000 jaar geleden allerlei dieren terug naar Fryslân en in hun kielzog mensen. De dieren die naar Fryslân kwamen waren onder andere rendieren, maar ook paarden en hazen.

Voor de nieuwkomers was het rendier het voornaamste jachtdier. Deze jagers worden dan ook wel rendierjagers genoemd. Ze maakten gebruik van andere jachttechnieken dan de Neanderthalers en hadden specifieke werktuigen, die voor het eerst bij opgravingen, onder leiding van Alfred Rust, zijn aangetroffen in de omgeving van Hamburg. Vandaar de naam Hamburgcultuur.
De jagers van de Hamburgcultuur hebben in Fryslân gewoond en gejaagd. Op verschillende plaatsen in de Friese Wouden, zoals Bakkeveen, Oldeholtwolde en Zandbulten zijn werktuigen van deze jagers opgegraven of gevonden.
ln een aantal vitrines in het IJstijdenmuseum zijn deze werktuigen te zien en kunt u in uw verbeelding op jacht gaan met de jagers van de Hamburgcultuur.

Hamburgcultuur gallery

Rendier

Kamp

Krombek stekker

Federmessercultuur
Tijdens de Federmessercultuur (ca. 13.500 jaar geleden), die volgde op de Hamburgcultuur, was er sprake van een ander landschap. Tijdens de periode van de Hamburgcultuur was het vrij droog en koud en was er sprake van een landschap dat op een duinlandschap leek met alleen struiken.

Tijdens de periode van de Federmessercultuur ontstond een meer bosachtige omgeving met o.a. berken en dennen. Ook de fauna was anders tijdens de periode van de Federmessercultuur.
Rendieren waren vertrokken naar het noorden van Europa en in Fryslân trokken nu oeros, everzwijn en hert door de beboste gebieden. Deze dieren vormden de jachtbuit van de rondtrekkende jagers.
ln het IJstijdenmuseum zijn exposities ingericht, die een beeld geven van het leven en de cultuur van de jagers van de Federmessercultuur.

Federmessercultuur gallery

Federmesser artefacten

Federmesser artefacten

Edelhert

Ahrensburgcultuur
Er heerste 11.650-12.850 jaar geleden opnieuw een koude periode in Noord-Europa en Fryslân werd opnieuw een steppe.
De rendieren keerden terug uit het noorden en een ander jagersvolk met een andere cultuur trok o.a. gewapend met pijl en boog en harpoen, ook door Fryslân op jacht naar de rendieren.
Dit waren de jagers van de Ahrensburg-cultuur. Alfred Rust heeft voor het eerst voorwerpen van deze cultuur opgegraven. ln de omgeving van Burgum en Oude Haske zijn werktuigen van de rendierjagers van de Ahrensburg-cultuur gevonden.
ln het IJstijdenmuseum zijn exposities ingericht, die een beeld geven van het leven en de cultuur van de jagers van de Ahrensburgcultuur.

Ahrensburgcultuur gallery

Steelspits

Spits

Spits

Kling

Mesolithicum
Het Mesolithicum, ook wel de Midden-steentijd genoemd, begint ongeveer 10.000 jaar geleden met een geleidelijke overgang van de jong paleolithische culturen naar een andere jagerscultuur. Het verbeterde klimaat in Noord-Europa leidde er toe dat er meer bos ontstond en ook de fauna veranderde.
De jagers in de Midden-Steentijd maakten gebruik van hout uit het bos en maakten daar bijvoorbeeld kano's van. Naast vuursteen werden hout, gewei en bot gebruikt om het gereedschap van te maken.
Nieuw gereedschap van vuursteen zoals de kernbijl en prachtige, van dunne vuursteensplinters gemaakte pijlspitsen (microlithen), deden hun intrede. Het Mesolithicum eindigt wanneer het Neolithicum begint, zo'n 7.000 jaar geleden. Bij het Zwartveen aan het meer De Leijen en bij de Blauwe Dobbe onder Houtigehage zijn overblijfselen uit de Midden-Steentijd opgegraven.

Mesolithicum gallery

Kernbijl

Microliet

Microliet